Lek może być podawana dożylnie (w postaci infuzji lub wstrzykiwań) jak i podskórnie. Ponieważ ostra białaczka jest zazwyczaj leczona jednocześnie kilkoma chemioterapeutykami, można podać wyłącznie ogólne zalecenia dotyczące dawkowania. Zalecone dawkowanie wyliczone na podstawie mc. może być przekształcane do wersji na pc. za pomocą nomogramów. Dorośli. Indukcja remisji. Leczenie ciągłe: szybkie wstrzyknięcie - zazwyczaj dawka początkowa podawana przez 10 dni wynosi 2 mg/kg m.c./dobę. Należy codziennie sprawdzać liczbę komórek krwi. W przypadku braku działania przeciwbiałaczkowego oraz widocznej toksyczności, dawkę należy zwiększyć do 4 mg/kg/dobę i utrzymywać, aż do uzyskania reakcji na leczenie, bądź pojawienia się oczywistej toksyczności. U niemal wszystkich pacjentów może wystąpić toksyczność po stosowaniu powyższej dawki cytarabiny; dawka 0,5-1,0 mg/kg m.c./dobę może być podawana w inf. trwającej do 24 h. U większości pacjentów wyniki uzyskane po jednogodzinnym wlewie były zadowalające. Po 10 dniach dobowa dawka początkowa może być zwiększona do 2 mg/kg m.c. z zastrzeżeniem toksyczności. Leczenie z zastosowaniem powyższej dawki można kontynuować do wystąpienia remisji bądź toksyczności. Leczenie okresowe. Dawkę 3-5 mg/kg m.c./dobę podaje się dożylnie przez 5 kolejnych dni. Po 2-9 dniowej przerwie, podaje się kolejny cykl leczenia; leczenie należy kontynuować do wystąpienia remisji bądź toksyczności. Pierwsze objawy poprawy czynności szpiku kostnego zgłoszono 7-64 dnia (średnio 28 dnia) od rozpoczęcia leczenia. Jeśli po zastosowaniu właściwej próby klinicznej u pacjenta nie wystąpiły objawy toksyczności ani remisji, na ogół uzasadnione jest ostrożne podawanie większej dawki. Stwierdzono, że pacjenci tolerują większe dawki, gdy cytarabina podawana jest w szybkim wstrzyknięciu dożylnym niż w powolnym wlewie. Różnica ta wynika z szybkiego metabolizmu cytarabiny i związanego z tym krótkiego czasu działania dużej dawki. Leczenie podtrzymujące. Remisje wywołane przez cytarabinę lub inne produkty lecznicze mogą być podtrzymane przez stosowanie cytarabiny we wstrzyknięciu dożylnym lub podskórnie w dawce 1 mg/kg m.c. raz lub 2x/tydz. Dzieci i młodzież. Wydaje się, że dzieci tolerują większe dawki niż dorośli, a jeśli jest podany zakres dawek, należy podać większą dawkę. Pacjenci z zaburzeniami czynności wątroby i nerek. U pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby lub nerek należy zmniejszyć dawkę. Cytarabina ulega dializie. Dlatego też produktu leczniczego nie należy podawać bezpośrednio przed lub po dializie. Pacjenci w podeszłym wieku. Brak jest danych sugerujących, że zmiana dawkowania jest uzasadniona u pacjentów w podeszłym wieku. Niemniej jednak, pacjent w podeszłym wieku nie toleruje toksyczności produktu leczniczego tak dobrze, jak pacjent młodszy, w związku z tym należy zwrócić szczególną uwagę na leukopenię, trombocytopenię i anemię, wywołane produktem leczniczym, a także gdy jest to wskazane, należy wdrożyć leczenie wspomagające.

Nadwrażliwość na cytarabinę lub na którąkolwiek substancję pomocniczą produktu leczniczego. Niedokrwistość, leukopenia i trombocytopenia o niezłośliwej etiologii (np. aplazja szpiku kostnego) i jeśli lekarz nie stwierdzi, że taki sposób leczenia stanowi najbardziej optymistyczną alternatywę dla pacjenta. Zwyrodnieniowe i toksyczne encefalopatie, zwłaszcza po zastosowaniu metotreksatu lub leczeniu z zastosowaniem promieniowania jonizującego.

Cytarabina silnie hamuje czynność szpiku kostnego. Leczenie należy rozpoczynać z zachowaniem ostrożności u pacjentów z wcześniejszą polekową supresją szpiku. Jeśli z obrazu krwi obwodowej znikną komórki blastyczne, należy często przeprowadzać badania szpiku kostnego. Należy zapewnić dostęp do odpowiedniego sprzętu podczas leczenia mogących zagrażać życiu powikłań zahamowania czynności szpiku (zakażeń związanych z granulocytopenią i innego rodzaju zmniejszenia zdolności obronnych organizmu, jak też krwotoków będących skutkiem trombocytopenii). Podczas leczenia z zastosowaniem cytarabiny stwierdzono występowanie reakcji anafilaktycznych. Zgłoszono wstrząs anafilaktyczny, który doprowadził do ostrego zatrzymania czynności serca oraz czynności oddechowej i powodował konieczność zastosowania resuscytacji. Wstrząs wystąpił bezpośrednio po dożylnym podaniu cytarabiny. Po zastosowaniu eksperymentalnych schematów dawkowania cytarabiny zgłaszano przypadki wystąpienia ciężkich i czasem śmiertelnych działań toksycznych na OUN, przewód pokarmowy i płuca (działania te różniły się od obserwowanych w trakcie podawania produktu leczniczego w konwencjonalnych schematach dawkowania). Wymienione działania niepożądane obejmowały: przemijające toksyczne uszkodzenie rogówki, zwykle przemijające zaburzenia czynności mózgu lub móżdżku w tym: drgawki, nadmierną senność, ciężkie owrzodzenia żołądka i jelit, w tym odmę śródścienną jelit prowadzącą do zapalenia otrzewnej, posocznicę, ropień wątroby, obrzęk płuc. W badaniach na zwierzętach wykazano, że cytarabina ma działanie rakotwórcze. Należy wziąć pod uwagę ryzyko wystąpienia podobnych działań u ludzi, dobierając strategię długotrwałego leczenia pacjenta. Należy rozważyć przerwanie lub dostosowanie leczenia, gdy w wyniku polekowego zahamowania czynności szpiku liczba płytek krwi zmniejszy się do wartości poniżej 50 000 lub liczba granulocytów zmniejszy się poniżej 1000/mm3. Liczba morfotycznych elementów krwi obwodowej może się nadal zmniejszać po przerwaniu leczenia, osiągając najmniejszą wartość po 5-7 dniach od zakończenia podawania produktu leczniczego. Jeżeli są wskazania, należy ponownie wdrożyć leczenie po wystąpieniu wyraźnych objawów poprawy czynności szpiku (wyniki kolejnych badań szpiku kostnego). Pacjenci, u których stosowanie produktu leczniczego zostało wstrzymane do momentu osiągnięcia przez nich „prawidłowych” wartości morfotycznych elementów krwi obwodowej mogą nie być wystarczająco kontrolowani. U dorosłych pacjentów z ostrą białaczką nielimfatyczną, po zastosowaniu terapii łączącej duże dawki cytarabiny, daunorubicyny oraz asparaginazy, występowały obwodowe neuropatie ruchowe oraz czuciowe. Pacjentów leczonych dużymi dawkami cytarabiny, należy obserwować, czy nie występują u nich objawy neuropatii, gdyż konieczne mogą okazać się zmiany schematu leczenia, aby uniknąć nieprzemijających zaburzeń neurologicznych. Po zastosowaniu dużych dawek cytarabiny występowały ciężkie, niekiedy zakończone zgonem przypadki toksycznego wpływu produktu leczniczego na płuca, zespół ostrej niewydolności oddechowej dorosłych oraz obrzęk płuc. Po zastosowaniu szybkich wstrzyknięć dożylnych, u pacjentów często występują nudności i wymioty, które mogą się utrzymywać do kilku godzin. Dolegliwości te na ogół są mniej nasilone, gdy produkt leczniczy jest podawany we wlewie. U pacjentów leczonych konwencjonalnymi dawkami cytarabiny w skojarzeniu z innymi produktami leczniczymi, zgłaszano tkliwość brzuszną (zapalenie otrzewnej) oraz zapalenie okrężnicy z dodatnim wynikiem próby gwajakowej, z towarzyszącą neutropenią i małopłytkowością. Pacjenci dobrze reagowali na leczenie zachowawcze (nieoperacyjne). U dzieci z ostrą białaczką szpikową (AML) po dożylnym podaniu konwencjonalnych dawek cytarabiny w skojarzeniu z innymi produktami leczniczymi, obserwowano rozwój opóźnionego, postępującego, wstępującego porażenia zakończonego zgonem. W trakcie leczenia z zastosowaniem cytarabiny należy badać czynności wątroby i nerek. U pacjentów z istniejącymi zaburzeniami czynności wątroby, produkt leczniczy należy stosować z zachowaniem nadzwyczajnej ostrożności. U pacjentów otrzymujących cytarabinę należy okresowo badać czynności szpiku kostnego, wątroby i nerek. Tak jak w przypadku innych cytotoksycznych produktów leczniczych, stosowanie cytarabiny może prowadzić do zwiększenia stężenia kwasu moczowego we krwi w wyniku rozpadu komórek neoblastycznych. Lekarz będzie regularne monitorował stężenia kwasu moczowego we krwi. W razie potrzeby można zastosować środki wspomagające leczenie farmakologiczne w celu kontroli hiperurykemii. Podawanie żywych lub żywych atenuowanych szczepionek pacjentom z osłabioną odpornością na skutek stosowania chemioterapii, w tym cytarabiny, może prowadzić do ciężkich zakażeń, a nawet zgonu. Pacjenci otrzymujący cytarabinę nie powinni być szczepieni żywymi szczepionkami. Można podawać martwe lub inaktywowane szczepionki, pamiętając, że odpowiedź immunologiczna na takie szczepionki może być osłabiona. Ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony OUN wzrasta u pacjentów, którym wcześniej poddano leczenie OUN takie jak: chemioterapia podawana dokanałowo, radioterapia. W przypadku zgłoszenia wystąpienia ciężkiej niewydolność oddechowej należy unikać jednoczesnego stosowania transfuzji granulocytów. Stwierdzono przypadki kardiomiopatii prowadzących do zgonu po zastosowaniu eksperymentalnej terapii dużymi dawkami cytarabiny skojarzonej z cyklofosfamidem w ramach przygotowywania pacjentów do przeszczepu szpiku kostnego. Jedna dawka produktu leczniczego zawiera mniej niż 1 mmol sodu (23 mg), tj. może być uważany za produkt leczniczy, który nie zawiera sodu. Lek nie ma wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. Jednak pacjenci otrzymujący chemioterapię mają ograniczoną zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn, o czym należy ich poinformować i odradzić podejmowanie tego typu zajęć.

Wykazano, że jednoczesne stosowanie cytarabiny z 5-FU może prowadzić do zmniejszenia skuteczności 5-FU, dlatego nie należy podawać cytarabiny z 5-FU. Obserwowano odwracalne zmniejszenie stacjonarnego stężenia digoksyny w osoczu i wydalania nerkowego glikozydów u pacjentów otrzymujących b-acetylodigoksynę i chemioterapię zawierającą cyklofosfamid, winkrystynę i prednizolon zarówno z jak i bez dodatku cytarabiny lub prokarbazyny. Stacjonarne stężenie digitoksyny w osoczu nie ulegało zmianie. Monitorowanie stężenia digoksyny w osoczu może być wskazane u pacjentów otrzymujących chemioterapię o podobnym składzie. Alternatywnie można zastosować u tych pacjentów digitoksynę. Badanie interakcji in vitro między gentamycyną i cytarabiną wykazało związany z cytarabiną antagonizm wrażliwości szczepów Klebsiella pneumoniae. Badanie to wskazuje, że brak szybkiej skuteczności terapeutycznej u pacjentów zakażonych K. pneumoniae przyjmujących cytarabinę i jednocześnie leczonych gentamycyną może stanowić wskazanie do zmiany leczenia przeciwbakteryjnego. Ze względu na immunosupresyjne działanie cytarabiny, zakażenia wirusowe, bakteryjne, grzybicze, pasożytnicze lub saprofityczne w dowolnym miejscu w organizmie mogą być związane z zastosowaniem cytarabiny w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi immunosupresyjnymi produktami leczniczymi, w dawkach wpływających na odporność komórkową lub humoralną. Zakażenie mogą być łagodne, ciężkie, czasami powodujące zgon.

Wiadomo, że cytarabina wykazuje działanie teratogenne u niektórych gatunków zwierząt. Cytarabinę należy stosować u kobiet w ciąży lub kobiet, które mogą zajść w ciążę, jedynie w przypadku, gdy spodziewane korzyści ze stosowania produktu leczniczego przeważają nad potencjalnym ryzykiem dla płodu. Podczas leczenia oraz przez 6 m-cy po jego zakończeniu konieczne jest stosowanie skutecznych metod antykoncepcji przez kobiety i mężczyzn leczonych cytarabiną. Produktu leczniczego nie należy stosować u kobiet w ciąży lub matek karmiących piersią.

Działania niepożądane cytarabiny zależą od dawki. Do najczęstszych należą objawy ze strony przewodu pokarmowego. Cytarabina wywiera także toksyczne działanie na szpik kostny oraz powoduje zaburzenia hematologiczne. Zakażenia i zarażenia pasożytnicze: (niezbyt często) posocznica (immunosupresja), zapalenie tkanki łącznej w miejscu wstrzyknięcia. Nowotwory łagodne, złośliwe i nieokreślone(w tym torbiele i polipy); (niezbyt często) plama barwnikowa (soczewicowata). Zaburzenia krwi i układu chłonnego: (często) niedokrwistość, megaloblastoza, leukopenia, trombocytopenia. Zaburzenia metabolizmu i odżywiania: (często) anoreksja, hiperurykemia. Zaburzenia układu nerwowego: (często) podczas stosowania dużych dawek - działania na mózg lub móżdżek z obniżeniem świadomości, dyzartrią, oczopląsem; (niezbyt często) ból głowy, neuropatia obwodowa. Zaburzenia oka: (często) przemijające krwotoczne zapalenie spojówek (światłowstręt, parzący ból, zaburzenia widzenia, wzmożone łzawienie), zapalenie rogówki. Zaburzenia serca; (niezbyt często) zapalenie osierdzia; (bardzo rzadko) arytmia. Zaburzenia oddechowe, klatki piersiowej i śródpiersia: (niezbyt często) zapalenie płuc, duszność, ból gardła. Zaburzenia żołądka i jelit: (często) dysfagia, ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka, stany zapalne lub owrzodzenia jamy ustnej i/lub odbytu; (niezbyt często) zapalenie przełyku, owrzodzenia przełyku, odma pęcherzykowa jelit, martwicze zapalenie okrężnicy, zapalenie otrzewnej. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: (często) przemijające działania na wątrobę ze zwiększeniem aktywności enzymów wątrobowych. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: (często) przemijające działania niepożądane na skórę takie jak rumień, zmiany pęcherzowe, pokrzywka, zapalenie naczyń, łysienie; (niezbyt często) owrzodzenie skóry, świąd, piekący ból dłoni i podeszew stóp; (bardzo rzadko) neutrofilowe zapalenie gruczołów potowych ekrynowych. Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej: (niezbyt często) bóle mięśniowe, bóle stawów. Zaburzenia nerek i dróg moczowych: (często) zaburzenia czynności nerek, zatrzymanie moczu. Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: (często) gorączka, zakrzepowe zapalenie żył w miejscu podania. Zespół cytarabinowy (działanie immunoalergiczne): gorączka, bóle mięśni, bóle kości, sporadyczne bóle w klatce piersiowej, wysypka, zapalenie spojówek i nudności mogą pojawić się 6-12 h od rozpoczęcia leczenia. Kortykosteroidy można stosować w zapobieganiu i leczeniu. Jeśli leczenie kortykosteroidami jest skuteczne, można kontynuować leczenie z zastosowaniem cytarabiny. Działania niepożądane występujące w trakcie leczenia z zastosowaniem dużych dawek cytarabiny, inne niż po zastosowaniu standardowych dawek. Może objawiać się jako głęboka pancytopenia trwająca 15-25 dni wraz z cięższą niż obserwowana po zastosowaniu standardowych dawek aplazją szpiku kostnego. U 8-37% pacjentów otrzymujących duże dawki cytarabiny, odnotowano objawy ze strony mózgu lub móżdżku takie jak: zmiany osobowości, zaburzenia koncentracji, dyzartria, ataksja, drżenie, oczopląs, ból głowy, splątanie, senność, zawroty głowy, śpiączka, drgawki. U pacjentów w podeszłym wieku (>55 lat) częstość występowania działań niepożądanych może być wyższa. Innymi czynnikami predysponującymi są: zaburzenia wątroby i nerek, wcześniejsze terapia OUN np. radioterapia i nadużywanie alkoholu. Zaburzenia OUN są w większości przypadków przemijające. Ryzyko toksycznych działań na OUN wzrasta, jeśli podaje się dożylnie duże dawki cytarabiny, w połączeniu z innymi rodzajami terapii o toksycznym działaniu na OUN takimi jak radioterapia lub leczenie dużymi dawkami. Opisano przemijające uszkodzenie rogówki i krwotoczne zapalenie spojówek. Można zapobiec wystąpieniu tych objawów lub zmniejszyć ich nasilenie stosując krople do oczu zawierające kortykosteroidy. Oprócz typowych działań niepożądanych mogą wystąpić cięższe reakcje, zwłaszcza w trakcie leczenia dużymi dawkami cytarabiny. Zgłoszono przypadki perforacji jelit lub martwicy jelit z niedrożnością oraz zapalenie otrzewnej. Po leczeniu dużymi dawkami cytarabiny obserwowano: ropnie wątroby, powiększenie wątroby, zespół Budd-Chiari’ego (zakrzepica żył wątrobowych) i zapalenie trzustki. Mogą wystąpić objawy kliniczne, takie jak podczas obrzęku płuc i zespołu ostrej niewydolności oddechowej (ang. ARDS Acute Respiratory Distress Syndrome), zwłaszcza podczas stosowania dużych dawek. Reakcja ta jest prawdopodobnie spowodowana uszkodzeniem bariery pęcherzykowo-włośniczkowej. Ciężko oszacować częstotliwość (w różnych publikacjach określona na poziomie 10-26%), ponieważ pacjenci zwykle byli w nawrocie choroby, gdzie inne czynniki mogły przyczynić się do tej wystąpienia reakcji. Po leczeniu z zastosowaniem cytarabiny zgłaszano przypadki kardiomiopatii i rabdomiolizy. Odnotowano jeden przypadek anafilaksji, która doprowadziła do zatrzymania krążenia wymagającego resuscytacji. Działanie wystąpiło bezpośrednio po dożylnym podaniu cytarabiny. Występowanie działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego jest ograniczone, jeśli cytarabina jest podawana w postaci inf. Jako zapobieganie krwotocznemu zapaleniu spojówek zalecane jest miejscowe stosowanie glikokortykosteroidów. Brak miesiączki i azoospermia.

Nie ma antidotum. W przypadku przedawkowania należy przerwać terapię, a następnie zastosować leczenie zahamowania czynności szpiku, w tym przetoczenie krwi lub płytek krwi i podanie antybiotyków, jeśli zajdzie taka potrzeba. Dwanaście dawek po 4,5 g/m2, podanych dożylnie w ciągu godziny co 12 h, powoduje nieprzemijającą i powodującą zgon toksyczność OUN. Cytarabinę można usunąć z organizmu za pomocą hemodializy.

Cytarabina, analog nukleozydu pirymidynowego, jest przeciwnowotworowym produktem leczniczym, który hamuje syntezę DNA w fazie S cyklu komórkowego. Cytarabina wykazuje również właściwości przeciwwirusowe i immunosupresyjne. Szczegółowe badania nad mechanizmem cytotoksyczności in vitro wskazują, że podstawowym działaniem cytarabiny jest hamowanie syntezy deoksycytydyny, poprzez czynny metabolit trifosforan-5-cytarabiny (ARA-CTP), chociaż pewną rolę w jej działaniu cytostatycznym i cytobójczym może odgrywać hamowanie kinaz cytydylowych i wbudowywanie się cytarabiny w cząsteczki kwasów nukleinowych. Schemat dawkowania z zastosowaniem wysokich dawek cytarabiny jest w stanie przełamać odporność komórek białaczkowych nie odpowiadających na leczenie z zastosowaniem dawek konwencjonalnych. Za odporność komórek odpowiedzialnych jest kilka mechanizmów: zwiększenie ilości substratu, zwiększenie wewnątrzkomórkowej puli ARA-CTP, istnieje dodatnia korelacja pomiędzy wewnątrzkomórkową retencją ARA-CTP, a odsetkiem komórek w fazie S.

1 fiol. o pojemności 1 ml zawiera 100 mg cytarabiny. 1 fiol. o pojemności 5 ml zawiera 500 mg cytarabiny. 1 fiol. o pojemności 10 ml zawiera 1 g cytarabiny. 1 fiol. o pojemności 20 ml zawiera 2 g cytarabiny.