Standardowe leczenie przewlekłej niewydolności serca polega na podawaniu inhibitora ACE (lub antagonisty receptora angiotensyny w przypadku nietolerancji inhibitorów ACE), b-adrenolityków, leków moczopędnych i kiedy jest to właściwe glikozydów naparstnicy. Podczas rozpoczynania leczenia bisoprololem pacjent powinien być stabilny (bez objawów ostrej niewydolności). Zaleca się, aby lekarz prowadzący miał doświadczenie w leczeniu przewlekłej niewydolności serca. Podczas dostosowywania dawki produktu leczniczego i w okresie późniejszym może wystąpić przemijające nasilenie niewydolności serca, niedociśnienie lub bradykardia. Okres dostosowywania dawki. Leczenie przewlekłej niewydolności serca bisoprololem wymaga dostosowania dawki. Leczenie bisoprololem jest rozpoczynane od stopniowego zwiększania dawki w następujący sposób: 1,25 mg raz/dobę przez pierwszy tydz., jeśli dawka jest dobrze tolerowana, zwiększyć ją do 2,5 mg raz/dobę przez następny tydz., jeśli dawka jest dobrze tolerowana, zwiększyć ją do 3,75 mg raz/dobę przez następny tydz., jeśli dawka jest dobrze tolerowana, zwiększyć ją do 5 mg raz/dobę przez kolejne 4 tyg., jeśli dawka jest dobrze tolerowana, zwiększyć ją do 7,5 mg raz/dobę przez kolejne 4 tyg., jeśli dawka jest dobrze tolerowana, zwiększyć ją do 10 mg raz/dobę jako dawka podtrzymująca. Maks. zalecana dawka bisoprololu wynosi 10 mg/dobę. Podczas zwiększania dawki zalecana jest ścisła obserwacja czynności życiowych (częstość pracy serca, ciśnienie tętnicze krwi) i objawów pogorszenia niewydolności serca. Objawy mogą wystąpić zwykle podczas pierwszego dnia po rozpoczęciu leczenia. Modyfikacja leczenia. Jeśli maks. zalecana dawka nie jest dobrze tolerowana, należy rozważyć stopniowe zmniejszenie dawki. W przypadku przejściowego nasilenia niewydolności serca, niedociśnienia tętniczego krwi lub bradykardii, zaleca się ponowną ocenę dawkowania jednocześnie stosowanych leków. Może także okazać się konieczne czasowe zmniejszenie dawki bisoprololu lub rozważenie przerwania leczenia. Ponowne rozpoczęcie stosowania produktu leczniczego i/lub dostosowywanie dawki bisoprololu powinno być zawsze rozważane, jeśli pacjent ponownie stał się stabilny. W przypadku rozważania przerwania leczenia, zaleca się stopniowe zmniejszanie dawki, ponieważ gwałtowne odstawienie produktu leczniczego może prowadzić do poważnego pogorszenia stanu zdrowia pacjenta. Leczenie stabilnej, przewlekłej niewydolności serca bisoprololem jest zwykle leczeniem długotrwałym. Zaburzenia czynności nerek lub wątroby. Brak jest danych dotyczących farmakokinetyki bisoprololu u pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca i z zaburzeniami czynności nerek lub wątroby. W tej grupie pacjentów zwiększanie dawki powinno być przeprowadzane ze szczególną ostrożnością. Pacjenci w podeszłym wieku. Dostosowanie dawki nie jest konieczne u pacjentów w podeszłym wieku. Dzieci. Nie zaleca się stosowania bisoprololu u dzieci, ze względu na brak danych dotyczących stosowania bisoprololu u dzieci.

Tabl. należy przyjmować rano i mogą być one stosowane z jedzeniem. Tabl. należy połykać, popijając płynem i nie należy ich żuć.

Bisoprolol jest przeciwwskazany u pacjentów: z ostrą niewydolnością serca lub w okresach dekompensacji niewydolności serca wymagających dożylnego stosowania leków inotropowych, we wstrząsie kardiogennym, z blokiem przedsionkowo-komorowym II lub III stopnia, z zespołem chorego węzła zatokowego, z blokiem zatokowo-przedsionkowym, z objawową bradykardią, z objawowym niedociśnieniem tętniczym, z ciężką astmą oskrzelową lub ciężką przewlekłą obturacyjną chorobą płuc, w ciężkich postaciach zarostowej choroby tętnic obwodowych lub w ciężkich postaciach, zespołu Raynauda, z nieleczonym guzem chromochłonnym nadnercza, z kwasicą metaboliczną, z nadwrażliwością na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą leku.

Leczenie stabilnej przewlekłej niewydolności serca bisoprololem musi być rozpoczynane od fazy dostosowania dawki. Nie wolno nagle przerywać leczenia bisoprololem, zwłaszcza u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca, chyba że jest to wyraźnie wskazane, ponieważ może to prowadzić do przejściowego nasilenia niedokrwienia serca. Rozpoczynanie i kończenie leczenia stabilnej przewlekłej niewydolności serca bisoprololem wymaga regularnego monitorowania. Brak doświadczeń terapeutycznych ze stosowaniem bisoprololu w niewydolności serca u pacjentów z następującymi schorzeniami i chorobami współistniejącymi: cukrzyca insulinozależna (typu I), ciężkie zaburzenia czynności nerek, ciężkie zaburzenia czynności wątroby, kardiomiopatia restrykcyjna, wrodzona choroba serca, hemodynamicznie istotna wada zastawek, zawał serca przebyty w ciągu ostatnich 3 m-cy. Bisoprolol musi być stosowany z ostrożnością: u pacjentów z cukrzycą ze znacznymi wahaniami stężenia glukozy we krwi; mogą być maskowane objawy hipoglikemii (np.tachykardia, palpitacje lub pocenie się), u pacjentów stosujących ścisłą dietę, podczas leczenia odczulającego. Tak jak w przypadku innych b-adrenolityków, bisoprolol może zwiększać zarówno wrażliwość na alergeny jak i ciężkość reakcji anafilaktycznych; leczenie adrenaliną nie zawsze daje oczekiwany skutek terapeutyczny, u pacjentów z blokiem przedsionkowo-komorowym I stopnia, u pacjentów z dławicą Prinzmetala, w zarostowych chorobach tętnic obwodowych; może dojść do nasilenia dolegliwości, zwłaszcza na początku leczenia. U pacjentów chorych na łuszczycę lub z łuszczycą w wywiadzie, b-adrenolityki (np. bisoprolol) można stosować jedynie po dokładnym rozważeniu stosunku korzyści do ryzyka. Leczenie bisoprololem może maskować objawy tyreotoksykozy. U pacjentów z guzem chromochłonnym nadnerczy bisoprolol można stosować po uprzednim zablokowaniu receptorów a. U pacjentów otrzymujących znieczulenie ogólne b-adrenolityki zmniejszają ryzyko powstania arytmii i niedotlenienia mięśnia sercowego podczas wprowadzania znieczulenia, intubacji i w okresie pooperacyjnym. Zgodnie z obecnymi zaleceniami leczenia b-adrenolitykami nie powinno się przerywać w przypadku operacji chirurgicznej. Należy poinformować anestezjologa o leczeniu b-adrenolitykami, ponieważ mogą wystąpić interakcje z innymi lekami w postaci bradyarytmii, osłabienia odruchowej tachykardii i kompensacji utraty krwi. Jeżeli uzna się za stosowne przerwanie leczenia b-adrenolitykami przed zabiegiem operacyjnym, należy to zrobić przez stopniowe zmniejszenie dawki i odstawienie produktu leczniczego całkowicie na 48 h przed planowanym znieczuleniem. W przypadku astmy oskrzelowej lub innych przewlekłych obturacyjnych chorób płuc, które mogą wywoływać objawy, zaleca się jednoczesne stosowanie leków rozszerzających oskrzela. U chorych z astmą może sporadycznie występować zwiększenie oporów w drogach oddechowych i dlatego może być konieczne zwiększenie dawki b2-adrenomimetyków. Produkt leczniczy zawiera laktozę. Lek nie powinien być stosowany u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (typu Lapp) lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy. W badaniach u pacjentów z chorobą naczyń wieńcowych, bisoprolol nie zaburzał zdolności do prowadzenia pojazdów. Jednak, ze względu na indywidualne reakcje pacjentów na lek, zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwanie urządzeń mogą być zaburzone. Należy to rozważyć szczególnie na początku leczenia, po zmianie leku oraz w przypadku jednoczesnego spożycia alkoholu.

Połączenia leków niezalecane. Leki przeciwarytmiczne klasy I (np. chinidyna, dyzopiramid, lidokaina, fenytoina, flekainid , propafenon): może wystąpić nasilenie wpływu na czas przewodzenia przedsionkowo-komorowego i nasilenie negatywnego działania inotropowego. Antagoniści kanału wapniowego typu werapamil i w mniejszym stopniu typu diltiazem: niekorzystny wpływ na kurczliwość i przewodzenie przedsionkowo-komorowe. Dożylne podanie werapamilu u pacjentów leczonych b-adrenolitykiem może prowadzić do głębokiego niedociśnienia i bloku przedsionkowo-komorowego. Ośrodkowo działające leki przeciwnadciśnieniowe (np. klonitydyna, metylodopa, moksonidyna, rylmenidyna): jednoczesne stosowanie z ośrodkowo działającymi lekami przeciwnadciśnieniowymi może zmniejszyć ośrodkową impulsację współczulną i doprowadzić do zmniejszenia częstości tętna i frakcji wyrzutowej oraz rozszerzenia naczyń. Nagłe przerwanie leczenia, zwłaszcza przed zakończeniem blokady receptorów b, może zwiększać ryzyko powstania tzw. „nadciśnienia z odbicia”. Połączenia, które należy stosować z ostrożnością. Antagoniści wapnia z grupy dihydropirydyny (np. felodypina i amlodypina): nie można wykluczyć, że jednoczesne stosowanie może zwiększyć ryzyko niedociśnienia i dalszego pogorszenia wydolności komór u chorych z niewydolnością serca. Leki przeciwarytmiczne klasy III (np. amiodaron): wpływ na czas przewodzenia przedsionkowo-komorowego może być nasilony. Leki parasympatykomimetyczne: jednoczesne stosowanie może wydłużyć czas przewodzenia przedsionkowo-komorowego i zwiększyć ryzyko bradykardii. b-adrenolityki stosowane miejscowo (np. krople do oczu stosowane w jaskrze): mogą nasilać ogólnoustrojowe działanie bisoprololu. Insulina i doustne leki przeciwcukrzycowe Zwiększone działanie hipoglikemizujące. Blokada receptorów b-adrenergicznych może maskować objawy hipoglikemii. Środki stosowane w znieczuleniu: osłabienie odruchowej tachykardii i zwiększenie ryzyka niedociśnienia. Glikozydy nasercowe: wydłużenie czasu przewodzenia przedsionkowo-komorowego i zwolnienie częstości pracy serca. NLPZ mogą osłabiać hipotensyjne działanie bisoprololu. b-sympatykomimetyki (np. izoprenalina, dobutamina): jednoczesne podawanie z bisoprololem może osłabiać działanie obu stosowanych preparatów. Leki sympatykomimetyczne pobudzające zarówno adrenoreceptory a i b (np. noradrenalina, adrenalina): jednoczesne stosowanie z bisoprololem może ujawniać działania, w których pośredniczą a-adrenoreceptory, polegające na zwężaniu naczyń, co wywołuje wzrost ciśnienia i nasilenie objawów chromania przestankowego. Uważa się, że tego typu interakcje są częstsze przy stosowaniu nieselektywnych b-adrenolityków. Jednoczesne stosowanie leków przeciwnadciśnieniowych jak również innych leków nasilających działanie przeciwnadciśnieniowe (np. trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, barbiturany, pochodne fenotiazyny) może zwiększać ryzyko hipotensji. Połączenia leków do rozważenia. Meflochina: nasila ryzyko bradykardii. Inhibitory MAO (z wyjątkiem inhibitorów MAO-B): nasilają działanie obniżające ciśnienie b-adrenolityków, ale jednocześnie zwiększają ryzyko przełomu nadciśnieniowego. Ryfampicyna: niewielkie zmniejszenie okresu półtrwania bisoprololu, prawdopodobnie z powodu hamowania enzymów metabolizujących leki w wątrobie. W normalnych warunkach nie ma potrzeby dostosowania dawkowania. Pochodne ergotaminy: nasilenie zaburzeń krążenia obwodowego.

Bisoprolol wykazuje działania farmakologiczne które mogą mieć szkodliwy wpływ na ciążę i/lub płód/noworodka. Ogólnie leki b-adrenolityczne zmniejszają przepływ łożyskowy, co wiąże się z zahamowaniem wzrostu płodu, śmiercią wewnątrzmaciczną, poronieniem lub przedwczesnym porodem. Mogą wystąpić działania niepożądane (np. hipoglikemia i bradykardia) u płodu i noworodka. W razie konieczności leczenia b-adrenolitykami należy stosować selektywne b1-adrenolityki. Nie zaleca się stosowania bisoprololu podczas ciąży, chyba że jest to bezwzględnie konieczne. W przypadku konieczności leczenia bisoprololem zaleca się monitorowanie przepływu łożyskowego i wzrostu płodu. W przypadku szkodliwego wpływu na ciążę lub płód należy rozważyć inne leczenie. Noworodki muszą być uważnie obserwowane. Objawów hipoglikemii i bradykardii należy się spodziewać w ciągu pierwszych 3 dni życia. Brak danych dotyczących wydzielania bisoprololu do mleka matki karmiącej lub bezpieczeństwa noworodków narażonych na bisoprolol. Dlatego też nie zaleca się karmienia piersią podczas stosowania bisoprololu.

Zaburzenia psychiczne: (niezbyt często) depresja, zaburzenie snu; (rzadko) koszmary nocne, halucynacje Zaburzenia układu nerwowego: (często) zawroty głowy, bóle głowy; (rzadko) omdlenie Zaburzenia oka: (rzadko) zmniejszenie wydzielania łez (należy to uwzględnić w przypadku pacjenta stosującego soczewki kontaktowe); (bardzo rzadko) zapalenie spojówek. Zaburzenia ucha i błędnika: (rzadko) zaburzenia słuchu. Zaburzenia serca: (bardzo często) zwolnienie czynności serca (bradykardia); (często) pogorszenie istniejącej niewydolności serca; (niezbyt często) zaburzenia przewodnictwa przedsionkowo-komorowego. Zaburzenia naczyniowe: (często) uczucie chłodu lub cierpnięcia kończyn, niedociśnienie. Zaburzenia układu oddechowego, klatki piersiowej i śródpiersia: (niezbyt często) skurcz oskrzeli u pacjentów z astmą oskrzelową lub obturacyjna choroba dróg oddechowych w wywiadzie; (rzadko) alergiczny nieżyt nosa. Zaburzenia żołądka i jelit: (często) zaburzenia żołądkowo-jelitowe takie jak nudności, wymioty, biegunka, zaparcia. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: (rzadko) zapalenie wątroby. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: (rzadko) reakcje nadwrażliwości takie jak: swędzenie, zaczerwienienie, wysypka; (bardzo rzadko) utrata włosów. b-adrenolityki mogą wywołać lub nasilać objawy łuszczycy lub wywoływać wysypkę łuszczycopodobną. Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej: (niezbyt często) osłabienie siły mięśni, skurcze mięśni. Zaburzenia układu rozrodczego i piersi: (rzadko) zaburzenia potencji. Zaburzenia ogólne: (często) osłabienie, zmęczenie. Badania diagnostyczne: (rzadko) zwiększenie stężenia trójglicerydów, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych (AlAT, AspAT).

Objawy: najczęściej występujące objawy przedawkowania b-adrenolityków to bradykardia, niedociśnienie tętnicze, skurcz oskrzeli, ostra niewydolność serca i hipoglikemia. Istnieją jedynie ograniczone doświadczenia dotyczące przedawkowania bisoprololu - zgłoszono tylko kilka przypadków przedawkowania bisoprololu. Odnotowano bradykardię i/lub niedociśnienie. Wszyscy pacjenci powrócili do zdrowia. Istnieje duża zmienność międzyosobnicza w zakresie wrażliwości na pojedynczą, dużą dawkę bisoprololu i chorzy z niewydolnością serca wykazują prawdopodobnie bardzo dużą wrażliwość. Leczenie: ogólnie, w przypadku gdy dojdzie do przedawkowania, należy przerwać leczenie bisoprololem i rozpocząć leczenie wspomagające i objawowe. Na podstawie oczekiwanych działań farmakologicznych oraz zaleceń dotyczących innych b-adrenolityków, w razie istnienia wymienionych klinicznych wskazań powinno się zastosować następujące ogólne środki. Bradykardia: podać dożylnie atropinę. W przypadku braku odpowiedniej reakcji można ostrożnie podać izoprenalinę lub inny środek wywierający dodatnie działanie chronotropowe. W pewnych okolicznościach może okazać się konieczne tymczasowe zastosowanie rozrusznika serca. Niedociśnienie: dożylne uzupełnienie płynów oraz podanie środków wazopresyjnych. Również pomocne może okazać się dożylne zastosowanie glukagonu. Blok przedsionkowo-komorowy (2 lub 3 stopnia): należy dokładnie monitorować pacjentów i leczyć dożylnymi wlewami izoprenaliny lub tymczasowo zastosować rozrusznik serca. Ostre pogorszenie niewydolności serca: podać dożylnie leki moczopędne, leki działające dodatnio inotropowo, leki rozszerzające naczynia. Skurcz oskrzeli: podać leki rozszerzające oskrzela, takie jak izoprenalina, (b2-sympatykomimetyki i/lub aminofilinę. Hipoglikemia: należy dożylnie podać glukozę. Ograniczone dane wskazują, że bisoprolol trudno usunąć za pomocą dializy.

Bisoprolol jest wysoko selektywnym b1-adrenolitykiem, bez wewnętrznego działania agonistycznego i znaczącego działania stabilizującego błony komórkowe. Wykazuje tylko nieznaczne powinowactwo do receptorów b2 mięśni gładkich oskrzeli i naczyń, a także do receptorów b2 biorących udział w regulacji procesów metabolicznych. Dlatego też bisoprolol w zasadzie nie wpływa na opory w drogach oddechowych ani na procesy metaboliczne regulowane przez receptory b2. Jego selektywność wobec receptora b1 utrzymuje się nawet po przekroczeniu dawek terapeutycznych.

1 tabl. zawiera 2,5 mg bisoprololu fumaranu.