W większości przypadków leczenie rozpoczyna się stopniowo, od małej dawki, którą następnie powoli się zwiększa. We wszystkich przypadkach dawkowanie należy określić indywidualnie, w szczególności na podstawie tętna i skuteczności terapii. Dorośli. Nadciśnienie tętnicze. Zalecana dawka wynosi 5 mg bisoprololu /dobę. W łagodniejszych postaciach nadciśnienia tętniczego (ciśnienie rozkurczowe do 105 mmHg) właściwe może się okazać podawanie 2,5 mg/dobę. W razie potrzeby dawkę można zwiększyć do 10 mg/dobę. Dalsze zwiększanie dawki jest uzasadnione tylko w wyjątkowych przypadkach. Maksymalna zalecana dawka wynosi 20 mg jeden/dobę. Dławica piersiowa. Zalecana dawka wynosi 5 mg bisoprololu /dobę. W razie potrzeby dawkę można zwiększyć do 10 mg/dobę. Dalsze zwiększanie dawki jest uzasadnione tylko w wyjątkowych przypadkach. Maksymalna zalecana dawka wynosi 20 mg/dobę. Stabilna, przewlekła niewydolnoś serca. W standardowym leczeniu przewlekłej niewydolności serca stosuje się inhibitory ACE (lub antagonistów receptora angiotensyny II, w przypadku stwierdzonej nietolerancji inhibitorów ACE), beta-adrenolityki, leki moczopędne oraz - w razie konieczności - glikozydy naparstnicy. Leczenie bisoprololem należy rozpoczynać u pacjentów w stabilnym stanie klinicznym (bez incydentów ostrej niewydolności serca). Zaleca się, aby leczenie prowadził lekarz z doświadczeniem w leczeniu przewlekłej niewydolności serca. W trakcie i po okresie ustalania dawki może wystąpić przemijające nasilenie niewydolności serca, niedociśnienie tętnicze lub bradykardia. Okres dostosowywania dawki. Leczenie stabilnej, przewlekłej niewydolności serca bisoprololem wymaga etapu dostosowania dawki. Leczenie bisoprololem należy rozpoczynać od stopniowego zwiększania dawki, zgodnie z poniższym schematem: 1,25 mg/dobę przez pierwszy tydz. (aby uzyskać taką dawkę należy stosować inne produkty lecznicze - nie można uzyskać dawki 1,25 mg za pomocą produktu). Jeśli ta dawka jest dobrze tolerowana, należy ją zwiększyć do: 2,5 mg/dobę przez następny tydz. Jeśli ta dawka jest dobrze tolerowana, należy ją zwiększyć do: 3,75 mg/dobę przez kolejny tydz. (aby uzyskać taką dawkę należy stosować inne produkty lecznicze - nie można uzyskać dawki 3,75 mg za pomocą produktu). Jeśli ta dawka jest dobrze tolerowana, należy ją zwiększyć do: 5 mg/dobę przez 4 tyg. Jeśli ta dawka jest dobrze tolerowana, należy ją zwiększyć do: 7,5 mg/dobę przez 4 tyg. Jeśli ta dawka jest dobrze tolerowana, należy ją zwiększyć do: 10 mg/dobę (dawka podtrzymująca). Maks. zalecana dawka bisoprololu wynosi 10 mg/dobę. Podczas okresu zwiększania dawki zalecane jest uważne monitorowanie parametrów życiowych (tętno, ciśnienie tętnicze) i objawów nasilenia niewydolności serca. Objawy te mogą wystąpić już w pierwszym dniu leczenia. Modyfikacja leczenia. Jeżeli maks. zalecana dawka nie jest dobrze tolerowana, należy rozważyć stopniowe jej zmniejszanie. W przypadku przemijającego nasilenia niewydolności serca, niedociśnienia tętniczego lub bradykardii, należy ponownie rozważyć dawkowanie leków podawanych jednocześnie z bisoprololem. Może być również konieczne czasowe zmniejszenie dawki bisoprololu lub rozważenie jego odstawienia. Wznowienie podawania i/lub zwiększenie dawki bisoprololu można jedynie rozważyć, gdy uzyska się stabilizację stanu pacjenta. Jeśli konieczne jest przerwanie stosowania leku, zaleca się stopniowe zmniejszanie dawki. Nagłe przerywanie przyjmowania bisoprololu może prowadzić do ostrego pogorszenia stanu pacjenta. Leczenie bisoprololem przewlekłej, stabilnej niewydolności serca jest z reguły długotrwałe. Osoby w podeszłym wieku. Zamiana dawkowania nie jest konieczna u osób w podeszłym wieku. Pacjenci z zaburzeniami czynności wątroby i/lub nerek. U pacjentów z łagodnymi do umiarkowanych zaburzeniami czynności wątroby lub nerek zwykle nie ma konieczności zmiany dawkowania. U pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności nerek (ClCr <20 ml/min) oraz u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby nie należy stosować dawek większych niż 10 mg/dobę. Doświadczenie w stosowaniu bisoprololu u pacjentów poddawanych dializoterapii jest ograniczone. Nie ma wskazań dotyczących konieczności zmiany dawkowania. Dzieci i młodzież. Bisoprololu nie należy stosować u dzieci i młodzieży ze względu na brak doświadczenia klinicznego związanego ze stosowaniem bisoprololu w tej grupie wiekowej. Czas trwania leczenia. Czas leczenia nie jest ograniczony; zależy jednak od charakteru i ciężkości przebiegu choroby. Leczenia bisoprololem nie wolno przerywać nagle, zwłaszcza u pacjentów z chorobą wieńcową, ponieważ może to prowadzić do przejściowego pogorszenia stanu zdrowia pacjenta. Jeżeli konieczne jest przerwanie leczenia, dawkę należy zmniejszać stopniowo (np. zmniejszać o połowę w odstępach tyg.).

Tabl. powl. należy przyjmować rano, na czczo lub z posiłkiem. Tabl. należy połykać, popijając wodą.

Nadwrażliwoś na bisoprolol lub na którąkolwiek substancję pomocniczą, ostra niewydolnoś, serca lub incydenty dekompensacji niewydolności serca, wymagające dożylnego stosowania leków o działaniu inotropowym dodatnim, wstrząs kardiogenny, blok przedsionkowo-komorowy II lub III stopnia (bez stymulatora serca), zespół chorego węzła zatokowego, blok zatokowo-przedsionkowy, bradykardia (z czynnością serca poniżej 50 skurczów/min przed rozpoczęciem leczenia), niedociśnienie tętnicze (ciśnienie skurczowe < 90 mmHg), ciężka astma oskrzelowa lub ciężka przewlekła obturacyjna choroba płuc, późne stadium choroby zarostowej tętnic obwodowych lub zespołu Raynauda, nieleczony guz chromochłonny rdzenia nadnerczy, kwasica metaboliczna, jednoczesne stosowanie floktafeniny lub sultoprydu.

Leczenie stabilnej, przewlekłej niewydolności serca bisoprololem musi być rozpoczynane od fazy dostosowania dawki. Leczenia bisoprololem nie wolno przerywać nagle, zwłaszcza u pacjentów z chorobą wieńcową, z wyjątkiem uzasadnionej konieczności. Szybkie przerwanie leczenia może prowadzić do przejściowego nasilenia choroby serca. Należy bezwzględnie zachować ostrożność podczas leczenia bisoprololem pacjentów z nadciśnieniem tętniczym lub dławicą piersiową, z towarzyszącą niewydolnością serca. Bisoprolol należy stosować ze szczególną ostrożnością u pacjentów: z cukrzycą z dużymi wahaniami stężenia glukozy we krwi. Objawy hipoglikemii (np. tachykardia, kołatanie serca, nasilone pocenie się) mogą być maskowane, w trakcie ścisłej głodówki, w trakcie leczenia odczulającego. Podobnie jak inne beta-adrenolityki, bisoprolol może zarówno zwiększać wrażliwość na alergeny, jak i nasilać reakcje anafilaktyczne. Leczenie adrenaliną nie zawsze daje oczekiwany efekt terapeutyczny, z blokiem przedsionkowo-komorowym pierwszego stopnia, z dławicą piersiową typu Prinzmetala. Leki beta-adrenolityczne mogą zwiększyć liczbę i czas trwania napadów dławicowych u tych pacjentów. Stosowanie selektywnych beta1adrenolityków jest możliwe w łagodnej postaci choroby i tylko w przypadku jednoczesnego podawania leków rozkurczających naczynia, z chorobą zarostową tętnic obwodowych lub z zaburzeniami krążenia obwodowego (np. objaw Raynaunda, chromanie przestankowe). Nasilenie objawów może wystąpić szczególnie na początku leczenia. U pacjentów z łuszczycą beta-adrenolityki (np. bisoprolol) mogą być zastosowane wyłącznie po bardzo dokładnym rozważeniu stosunku korzyści do ryzyka. Leczenie bisoprololem może maskować objawy nadczynności tarczycy (zwłaszcza tachykardię). U pacjentów z guzem chromochłonnym rdzenia nadnerczy (phaeochromocytoma) bisoprolol można podawać dopiero po uprzednim zablokowaniu receptorów alfa-adrenergicznych. W przypadku astmy oskrzelowej lub innych przewlekłych obturacyjnych chorób płuc zaleca się jednoczesne podawanie leków rozszerzających oskrzela. U pacjentów z astmą rzadko może dojść do zwiększenia oporu w drogach oddechowych; w związku z tym konieczne może być zwiększenie dawki leków pobudzających receptory beta2-adrenergiczne. Zaleca się wykonanie badań czynnościowych układu oddechowego przed rozpoczęciem leczenia. Lek zawiera substancję czynną, która może powodować pozytywny wynik testów antydopingowych. U pacjentów otrzymujących znieczulenie ogólne, beta-adrenolityki zmniejszają ryzyko powstania arytmii i niedotlenienia mięśnia sercowego podczas wprowadzania do znieczulenia, intubacji i w okresie pooperacyjnym. Zgodnie z zaleceniami, leczenia beta-adrenolitykami nie powinno się przerywać w przypadku operacji chirurgicznej. Należy poinformować anestezjologa o stosowaniu beta-adrenolityków, ponieważ mogą wystąpić interakcje z innymi lekami, bradyarytmia, osłabienie odruchowej tachykardii i kompensacji utraty krwi, jako skutek osłabionych reakcji odruchowych. Jeżeli uzna się za stosowne przerwanie leczenia beta-adrenolitykami przed zabiegiem operacyjnym, należy stopniowo zmniejszać dawkę, a następnie odstawić lek na 48 h przed planowanym zabiegiem w znieczuleniu ogólnym. Podczas badania pacjentów z dławicą piersiową nie stwierdzono wpływu bisoprololu na zdolność prowadzenia pojazdów. W zależności od indywidualnej reakcji pacjenta na lek nie można jednak wykluczyć jego wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów lub obsługiwania maszyn. Bisoprolol może powodować uczucie zmęczenia, senność lub zawroty głowy. Takie działanie należy brać pod uwagę zwłaszcza na początku leczenia, podczas zmiany dawki leku lub innych stosowanych leków oraz w przypadku jednoczesnego spożywania alkoholu.

Jednoczesne stosowanie przeciwwskazane. Floktafenina: leki beta-adrenolityczne mogą hamować sercowo-naczyniowe mechanizmy kompensacyjne, związane z niedociśnieniem tętniczym lub wstrząsem wywołanym stosowaniem floktafeniny. Sultopryd: nie należy stosować bisoprololu z sultoprydem, ponieważ zwiększa się ryzyko wystąpienia komorowych zaburzeń rytmu serca. Jednoczesne stosowanie nie zalecane. Antagoniści wapnia z grupy werapamilu oraz w mniejszym stopniu z grupy diltiazemu: negatywny wpływ na kurczliwość i przewodzenie przedsionkowo-komorowe. Dożylne podanie werapamilu pacjentom leczonym beta-adrenolitykiem może prowadzić do ciężkiego niedociśnienia i bloku przedsionkowo-komorowego. Leki przeciwnadciśnieniowe działające ośrodkowo (np. klonidyna, metylodopa, moksonidyna, rylmenidyna): jednoczesne stosowanie może doprowadzić do zmniejszenia ośrodkowego napięcia współczulnego, a tym samym prowadzić do zmniejszenia częstości akcji serca i pojemności minutowej serca oraz rozszerzenia naczyń. Nagłe odstawienie tych leków, szczególnie przed odstawieniem leku beta-adrenolitycznego, może zwiększać ryzyko wystąpienia tzw. „nadciśnienia z odbicia”. Jednoczesne stosowanie, podczas którego należy zachować ostrożność. Antagoniści wapnia z grupy dihydropirydyny (np. felodypina i amlodypina): jednoczesne stosowanie może zwiększać ryzyko wystąpienia niedociśnienia tętniczego; nie można także wykluczyć ryzyka dalszego pogorszenia czynności skurczowej komór serca u pacjentów z niewydolnością serca. Leki przeciwarytmiczne klasy I (np. chinidyna, dyzopiramid, lidokaina, fenytoina, flekainid, propafenon): czas przewodzenia przedsionkowo-komorowego może ulec wydłużeniu, a ujemne działanie inotropowe może zostać nasilone (wymagana jest ścisła kontrola stanu klinicznego i zapisu EKG). Leki przeciwarytmiczne klasy III (np. amiodaron): czas przewodzenia przedsionkowo-komorowego może ulec wydłużeniu. Leki parasympatykomimetyczne (w tym takryna): jednoczesne stosowanie może wydłużać czas przewodzenia przedsionkowo-komorowego oraz zwiększać ryzyko bradykardii. Leki beta-adrenolityczne stosowane miejscowo (np. krople do oczu w leczeniu jaskry) mogą nasilać ogólnoustrojowe działanie bisoprololu. Insulina i doustne leki przeciwcukrzycowe: nasilenie działania hipoglikemizującego. Blokada receptorów beta-adrenergicznych może maskować objawy hipoglikemii. Leki znieczulające: osłabienie odruchowej tachykardii oraz zwiększenie ryzyka niedociśnienia tętniczego. Glikozydy naparstnicy: zmniejszenie częstości akcji serca, wydłużenie czasu przewodzenia przedsionkowo- komorowego. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ): osłabienie działania przeciwnadciśnieniowego (hamowanie naczyniorozszerzającego działania prostaglandyn przez NLPZ oraz retencja sodu i wody powodowane przez pirazolonowe NLPZ). Leki beta-sympatykomimetyczne (np. izoprenalina, orcyprenalina, dobutamina): w skojarzeniu z bisoprololem może dojść do osłabienia działania obu leków. Leki sympatykomimetyczne, pobudzające zarówno receptory beta- jak i alfa-adrenergiczne (np. noradrenalina, adrenalina): jednoczesne stosowanie z bisoprololem może ujawniać ich działanie zwężające naczynia za pośrednictwem receptorów alfa-adrenergicznych, prowadząc do zwiększenia ciśnienia tętniczego oraz zaostrzenia chromania przestankowego. Powyższe interakcje uważa się za bardziej prawdopodobne w przypadku stosowania nieselektywnych beta-adrenolityków. W przypadku leczenia reakcji alergicznych może być konieczne zwiększenie dawki adrenaliny. Jednoczesne stosowanie z innymi lekami przeciwnadciśnieniowymi, jak również z innymi lekami zmniejszającymi ciśnienie tętnicze (np. trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, barbiturany, fenotiazyna) może zwiększać ryzyko niedociśnienia. Baklofen: nasila działanie przeciwnadciśnieniowe bisoprololu. Jodowe środki kontrastujące: leki beta-adrenolityczne mogą hamować sercowo-naczyniowe mechanizmy kompensacyjne, związane z niedociśnieniem tętniczym lub wstrząsem spowodowanymi przez jodowe środki kontrastujące. Jednoczesne stosowanie, które należy rozważyć. Meflochina: zwiększone ryzyko wystąpienia bradykardii. Kortykosteroidy: osłabienie działania przeciwnadciśnieniowego na skutek retencji sodu i wody. Inhibitory monoaminooksydazy (z wyjątkiem inhibitorów MAO-B); nasilenie działania hipotensyjnego leków beta-adrenolitycznych, ale także ryzyko wystąpienia przełomu nadciśnieniowego. Ryfampicyna: może w niewielkim stopniu zmniejszyć okres półtrwania bisoprololu w wyniku indukcji enzymów wątrobowych. Najczęściej nie ma konieczności zmiany dawkowania. Pochodne ergotaminy: nasilenie zaburzeń krążenia obwodowego.

Bisoprolol ma działanie farmakologiczne, które może szkodliwie wpływać na ciążę i/lub płód lub noworodka. Wszystkie leki blokujące receptory beta-adrenergiczne zmniejszają przepływ krwi przez łożysko, co wiąże się z opóźnieniem wzrostu, śmiercią wewnątrzmaciczną, poronieniem lub przedwczesnym porodem. Bisoprolol może powodować hipoglikemię lub bradykardię u płodu lub noworodka. Jeśli leczenie beta-adrenolitykami jest konieczne, zaleca się selektywne beta1-adrenolityki. Bisoprololu nie wolno stosować w ciąży, jeśli nie jest to bezwzględnie konieczne. W takich przypadkach należy monitorować przepływ krwi przez łożysko i wzrost płodu. W razie niekorzystnego wpływu na przebieg ciąży lub rozwój płodu, należy rozważyć inne metody terapii. Noworodki matek leczonych beta-adrenolitykami powinny być ściśle nadzorowane przez lekarza. Objawy hipoglikemii i bradykardii u noworodków występują w pierwszych trzech dobach życia. Brak danych dotyczących przenikania bisoprololu do mleka kobiecego oraz bezpieczeństwa stosowania w okresie karmienia piersią, w tym dotyczących wpływu leku na niemowlęta. Nie należy karmić piersią podczas stosowania bisoprololu.

Zaburzenia metabolizmu i odżywiania: (rzadko) hipoglikemia. Zaburzenia psychiczne: (niezbyt często) depresja, zaburzenia snu; (rzadko): koszmary nocne, omamy. Zaburzenia układu nerwowego: (często) zawroty głowy*, ból głowy*; (rzadko) omdlenie. Zaburzenia oka: (rzadko) zmniejszone wydzielanie łez (istotne, jeśli pacjent nosi soczewki kontaktowe); (bardzo rzadko) zapalenie spojówek. Zaburzenia ucha i błędnika: (rzadko) zaburzenia słuchu. Zaburzenia serca: (bardzo często) zwolnienie czynności serca (bradykardia); (często) nasilenie istniejącej niewydolności serca; (niezbyt często) zaburzenia przewodzenia przedsionkowo-komorowego (blok przedsionkowokomorowy). Zaburzenia naczyniowe: (często) uczucie zimna lub drętwienia kończyn, choroba Raynauda, nasilenie istniejącego chromania przestankowego: (niezbyt często) niedociśnienie, szczególnie podczas zmiany pozycji z leżącej na stojącą (niedociśnienie ortostatyczne). Zaburzenia układu oddechowego, klatki piersiowej i śródpiersia: (niezbyt często) skurcz oskrzeli u pacjentów z astmą oskrzelową lub chorobą obturacyjną płuc w wywiadzie; (rzadko) alergiczny nieżyt nosa (zapalenie błony śluzowej nosa). Zaburzenia żołądka i jelit: (często) zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, wymioty, biegunka, zaparcie, ból brzucha. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: (rzadko) zapalenie wątroby. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: (rzadko) reakcje alergiczne (swędzenie, przejściowe nagłe zaczerwienienie twarzy, wysypka); (bardzo rzadko) łysienie. Beta-adrenolityki mogą wywołać lub nasilać objawy łuszczycy lub wywoływać łuszczycopodobną wysypkę. Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej: (niezbyt często) osłabienie mięśni, bolesne kurcze mięśni, zwyrodnienie stawów. Zaburzenia układu rozrodczego i piersi: (rzadko) zaburzenia potencji. Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: (często) zmęczenie*, osłabienie (astenia). Badania diagnostyczne: (rzadko) zwiększenie stężenia triglicerydów, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych (AlAT, AspAT). *Objawy te występują głównie na początku leczenia. Zwykle są łagodne i ustępują w ciągu 1-2 tyg.

Najczęściej występujące objawy przedawkowania beta-adrenolityków to: bradykardia, niedociśnienie, skurcz oskrzeli, ostra niewydolność serca i hipoglikemia. Dotychczas zgłoszono kilka przypadków przedawkowania bisoprololu (największe – 2000 mg) u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i/lub dławicą piersiową. U takich pacjentów występowała bradykardia i niedociśnienie. U wszystkich pacjentów objawy przedawkowania ustąpiły. Istnieje znaczna osobnicza zmienność w reakcji na pojedynczą dużą dawkę bisoprololu. Ogólnie, w przypadku, gdy dojdzie do przedawkowania, należy przerwać leczenie bisoprololem i rozpocząć leczenie podtrzymujące i objawowe. Z ograniczonych danych wynika, że bisoprolol tylko w niewielkim stopniu można usunąć za pomocą dializy. Na podstawie spodziewanych działań farmakologicznych oraz zaleceń dotyczących innych betaadrenolityków, w razie istnienia wymienionych klinicznych wskazań powinno się zastosować następujące ogólne środki. Bradykardia: należy podać dożylnie atropinę. W przypadku braku odpowiedniej reakcji można ostrożnie podać orcyprenalinę lub inny środek wywierający dodatnie działanie chronotropowe. U niektórych pacjentów może okazać się konieczne tymczasowe zastosowanie rozrusznika serca. Niedociśnienie: należy dożylnie uzupełnić płyny oraz podać środki wazopresyjne. Również pomocne może okazać się dożylne zastosowanie glukagonu. Blok przedsionkowo-komorowy (II lub III stopnia): należy dokładnie monitorować pacjentów i podać orcyprenalinę we wlewie dożylnym. W razie konieczności należy tymczasowo zastosować rozrusznik serca. Ostre pogorszenie niewydolności serca: należy podać dożylnie leki moczopędne, leki działające dodatnio inotropowo oraz rozszerzające naczynia. Skurcz oskrzeli: należy podać leki rozszerzające oskrzela, takie jak orcyprenalina, beta2-sympatykomimetyki i/lub aminofilinę. Hipoglikemia: należy podać dożylnie glukozę.

Bisoprolol jest wybiórczym lekiem blokującym receptory b1-adrenergiczne, pozbawionym wewnętrznego działania agonistycznego i znaczącego działania stabilizującego błony komórkowe. Wykazuje jedynie niewielkie powinowactwo do receptorów b2 mięśni gładkich oskrzeli i naczyń krwionośnych oraz do receptorów b2 związanych z regulacją metabolizmu. Dlatego na ogół bisoprolol nie wpływa na opór oskrzelowy i efekty metaboliczne zależne od receptorów b2. Jego selektywność względem receptorów beta1-adrenergicznych wykracza daleko poza zakres terapeutyczny.

1 tabl. powl. zawiera 5 lub 10 mg bisoprololu fumaranu.